Jeszcze przed wyjazdem w teren, inspektor gospodarki drewnem Bogdan Jędrzejewski, przedstawił w warunkach kameralnych zasady szacunków brakarskich z wykorzystaniem metody Bitterlicha. Doświadczony brakarz podzielił się praktycznymi wskazówkami w zakresie zasad stosowania metody, wykorzystania oprogramowania i druków oraz organizacji tych prac w lesie. Gość przypomniał definicję całej operacji - to szacunkowe ustalenie ilości i jakości sortymentów drewna możliwych do pozyskania w warunkach konkretnego drzewostanu. Przy wykonywaniu takiego szacunku określa się także sposób pozyskiwania oraz wywozu drewna. Zestawienia szacunku brakarskiego są podstawą do sporządzania rzeczowego i finansowego planu pozyskania drewna, dostarczają danych do zbilansowania surowca.

Inspektor brakarz skupił się na metodzie relaskopowej Bitterlicha, która polega na sprawdzeniu ilości drzew o pierśnicach nie mieszczących się w otworze przyrządu pomiarowego. Ich liczba określana jest z danego stanowiska, następnie pomnożona przez odpowiednie przeliczniki daje powierzchnię pierśnicową drzewostanu na 1 ha. Na podstawie udziału klas jakości jesteśmy w stanie ustalić strukturę sortymentową, zaplanować ilość drewna do pozyskania. B. Jędrzejewski udzielił też praktycznych wskazówek w zakresie rozpatrywania reklamacji. Zastrzeżenia zgłaszane przez odbiorców są częścią procedury handlowej wymagającej rozwiązań kompromisowych.

Prowadzący szkolenie terenowe - Zastępca Nadleśniczego Walenty Szymczak - przygotował program objazdowy po kilku leśnictwach. Wspierali go Inżynierowie Nadzoru – Mieczysław Tybura i Jarosław Dłutkowski. Na kolejnych pozycjach leśniczowie prezentowali tematy szkoleniowe, na przykładzie wykonanych zabiegów omawiali własny sposób podejścia. Następnie wszyscy lustrowali drzewostan, przyglądali się z bliska pracy swego kolegi. Na tej podstawie wywiązywała się dyskusja, podczas której oceniano poprawność wykonania zabiegu. Również przełożeni inicjowali dyskusję, oceniali sposób podejścia leśniczego, ustosunkowali się do rozwiązań. Zawracali uwagę na konieczność dotrzymania procedur i zasad zagospodarowania lasu.

Na terenie Leśnictw Jeziora, Mięcierzyn i Smolary omówiono zagadnienia dot. zabiegów pielęgnacyjnych w różnych klasach wieku, cięć uprzątających, odnowienia powierzchni po rębniach złożonych, jakości następnego pokolenia lasu. Złożony charakter tych zadań wynika ze zróżnicowania i struktury siedlisk, wielogatunkowych upraw, młodników i starszych drzewostanów. Przydaje się doświadczenie leśników zdobyte podczas wielu lat pracy w pałuckich lasach.

Leśniczy Marek Wesołowski (L. Jeziora) na przykładzie oddz. 101c zaprezentował wykonanie szacunku brakarskiego pod zabieg trzebieży późnej na pow. 8,69 ha. Pan Bogdan Jędrzejewski z przyrządem Bitterlicha w ręku pokazał prawidłowy sposób pomiaru pierśnic. Kontrola na gruncie wykazała, że szacunek został wykonany dobrze. Instruktor kładł nacisk na poprawność wychwycenia drzew z grubszymi pierśnicami oraz pomiar wysokości.

Na przykładzie młodnika w oddziale 122f  leśniczy M. Wesołowski prezentował wykonanie zabiegu hodowlanego w fazie młodnika, tzw. czyszczenie późne (1,58 ha). Jak oznajmił leśniczy, jego celem było doprowadzenie młodnika (w kilku nawrotach) do etapu drzewostanu dojrzewającego poprzez usunięcie drzew wadliwych, chorych i obumarłych, eliminowanie zbędnych domieszek, przerzedzanie nadmiernych zagęszczeń. Wymagało to założenia szlaków zrywkowych udostępniających drzewostan do cięć, umożliwiających transport wewnętrzny surowca. Po oględzinach okazało się, że leśniczy M. Wesołowski zabieg wykonał poprawnie.  

Leśniczy Piotr Kłosin (L. Mięcierzyn) zaproponował dyskusję na pozycjach, gdzie przeprowadzono czyszczenie późne (oddz. 193a), rębnię złożona IIIa (oddz. 193f), udatność uprawy założonej w 2015 roku z użyciem sosny kontenerowej (oddz. 196h) oraz pozostawione biogrupy w oddz. 197d, 196i. Przekrój zagadnień dostarczył uczestnikom dużo okazji do dyskusji o zasadach prowadzenia tych zabiegów, dobrych praktykach wskazując na postępującą ekologizację gospodarki leśnej. Podglądanie procesów zachodzących w drzewostanach daje odpowiedź na intensywność i zakres koniecznych cięć, kierunek postępowania hodowlanego. Nacisk na rębnie złożone w warunkach Nadleśnictwa Gołąbki jest próbą pogodzenia celów gospodarczych z ekologicznymi funkcjami lasu. Okazale prezentujące się kępy dębin, wcześniej sadzonych w gniazdach, pośród innych gatunków wypełniających powierzchnię uprawy (po cięciach uprzątających), jest dowodem na wielofunkcyjność gospodarki leśnej.

Oględziny pozycji z biogrupami było też okazją do ożywienia dyskusji o ekologicznych podstawach gospodarki leśnej. Od lat praktykujemy pozostawianie na zrębach kęp starodrzewu, których zadaniem jest inicjowanie, przyspieszenie restytucji leśnej fauny, flory w fazie uprawy i młodnika. Ich wielkość powinna zapewnić występowanie wszystkich elementów biocenozy, istotnych dla trwałości procesów ekologicznych. Kępa jest funkcjonalną całością, pozwala na przetrwanie bioróżnorodności w tym okresie. Wszyscy byli zgodni, że powodzenie takiej praktyki zależy od elastycznego dostosowania wielkości kęp i ich rozmieszczenia do lokalnych warunków.
Najczęściej wynosi ona kilka, kilkanaście arów, w praktyce nie przekracza  5% powierzchni manipulacyjnej pasa zrębowego.   

Leśniczy Sergiusz Przybylski (L. Smolary) na przykładzie cięć uprzątających złożonej rębni w oddz. 212d potwierdził trwałość wdrożenia tych zasad do praktyki leśnej. Kępy wcześniejszych  odnowień na gniazdach, wielogatunkowa uprawa na pozostałej powierzchni oraz pozostawione biogrupy są wizytówką tego leśnictwa. Leśniczy pochwalił się drzewami dziuplastymi, które w ramach ochrony różnorodności biologicznej zachował na powierzchni. W tym celu wykorzystał również resztki najstarszych sosen pozostałych po żywicowaniu w latach minionych. Spłaszczony odziomek, ślady dawnych nacięć i boczne zarosty tzw. „pasów życiowych" są również zapisem historii wykorzystania lasu do pozyskania żywicy   

Jednym z tematów dyskusji były również zagadnienia drzewostanów osłabionych wskutek suszy. Na trasie przejazdu obserwowaliśmy proces zamierania pojedynczych sosen, drzewostanów objętych monitoringiem w celu wykonania cięć sanitarnych. W każdym przypadku leśniczowie zaczynają zabieg od usuwania posuszu czynnego, często w kilku nawrotach. Uprzedzające cięcia sanitarne pozwalają na zagospodarowanie pełnowartościowego surowca, nie dopuszczenie do deprecjacji, zasiedlenia przez szkodniki wtórne oraz uporządkowanie kolejnych etapów realizacji zadania. Bezwzględnie należny przestrzegać zasady pozyskania w pierwszej kolejności surowca wielkowymiarowego klasy jakości A i B, zagospodarować najcenniejsze sortymenty. 

W ostatnich latach obserwujemy osłabienie drzewostanów spowodowane długotrwałą suszą. Utrzymujące się w wysokie temperatury, brak opadów spowodowało znaczne obniżenie poziomu wód gruntowych. Głównymi przyczynami suszy glebowej są zbyt małe opady, szybki odpływ wody, zbyt intensywne parowanie. Drzewa pobudzane do intensywnej transpiracji w czasie suszy nie znajdują dostatecznej ilości wody w glebie, co z kolei wywołuje deficyt. Narastający stres powoduje zjawisko usychania igieł, zamieranie konarów i całych drzew. Rudziejące korony przez pewien czas mają igliwie żywe, zielone oraz już przebarwione. Pozostawienie takiego drzewa na pniu prowadzi do wydzielania się posuszu zagrożonego zasiedleniem przez szkodniki wtórne. Dlatego tak ważna jest kontrola zjawiska przez gospodarza, który najlepiej  rozpoznaje kondycję oraz zmiany chorobowe drzewostanu. W tej sytuacji jednym z podstawowych zadań leśników jest utrzymanie właściwej higieny lasu.

Przy okazji prezentowanych pozycji i tematów miała miejsce ożywiona dyskusja, rozwijane były różne zagadnienia. Leśniczowie korzystając ze swego doświadczenia przytaczali przykłady dobrych praktyk. Wszyscy wskazywali na przydatność podobnych szkoleń praktycznych, wyrabiających właściwe podejście do złożonych zabiegów gospodarczych. Nacisk na inne funkcje lasu wymaga od leśników szerszego spojrzenia na las, nie tylko na drzewostan, ale na cały ekosystem. Każda ingerencja rodzi skutki, których łańcuch przyczynowo - skutkowy należy przewidzieć, bezkolizyjnie wpisać do każdego zabiegu. Tym samym osiągamy efekt zmniejszenia ryzyka hodowlanego. Nadleśniczy podsumował szkolenie, podziękował organizatorom za przygotowanie pozycji, uczestnikom za aktywny udział w dyskusji.

JP