Na hydrologię rzeki wpływa także infrastruktura zabudowy technicznej. Istniejące zastawki z regulowanym poziomem piętrzenia oraz kilka progów powodują, że jeziora zyskują dodatkowe funkcje retencyjne. Zastawka poniżej Jeziora Małego Żnińskiego piętrzy wodę aż do Jeziora Gąsawskiego, ta w Wilczkowie reguluje poziom na wylocie z Jeziora Dużego. Są bardzo ważne, gdyż zatrzymują wodę w okresie wiosennym i zasilają rzeki podczas letniego deficytu.

Źródła Gąsawki są rozległe, niestety w literaturze podawane dość rozbieżnie. Jedni twierdzą, że wypływa na łąkach w pobliżu osady Głęboczek, wg innych (należą do nich leśnicy) na podmokłych łęgach Leśnictwa Oćwieka. Po to, by po przepłynięciu 58 km znaleźć ujście w Starej Noteci Rynarzewskiej. Pierwszy, pięciokilometrowy odcinek nie nadaje się do rekreacyjnego wykorzystania. Od Jeziora Oćwieckiego najlepiej pływać pojedynczo, głównie ze względu na niewielkie rozmiary cieku.  

Symbioza z lasem …

Leśne pochodzenie źródeł Gąsawki ma swe uzasadnienie prawne. Dla ich ochrony powołano w 2001 roku na terenie Nadleśnictwa Gołąbki rezerwat przyrody o powierzchni 12,88 ha. Rezerwat typu leśnego utworzono właśnie w celu ochrony źródeł i fragmentu górnego odcinka rzeki Gąsawki wraz z wykształconymi ekosystemami o cechach naturalnych. Do najciekawszych elementów rezerwatu należą nisze źródliskowe i towarzyszące im ziołorośla, turzycowiska oraz zbiorowiska mszarne. Dominującym typem lasu jest łęg olszowy przechodzący na skarpach w zbiorowisko o cechach grądu zboczowego. Do ciekawszych gatunków spotykanych w terenie należą m.in. kruszczyk błotny, wawrzynek wilczełyko, lilia złotogłów, pierwiosnka lekarska, czerniec gronkowy, czosnek niedźwiedzi, pływacz drobny. Rezerwat jest szczególnie ważny jako ostoja mało zmienionej przez człowieka przyrody na terenie Pałuk, obszaru silnie przekształconego przez gospodarkę rolną. Od 2017 roku objęty jest w całości ochroną ścisłą, co oznacza, że nie ma tu ingerencji człowieka, dominują spontaniczne procesy naturalne.

Do wysokości Żnina rzeka przepływa przez teren Nadleśnictwa Gołąbki, kilka odcinków łączących niecki jezior wije się pośród pól i lasów. Wody Gąsawki mają swój udział w nawadnianiu ekosystemów leśnych Leśnictwa Oćwieka. Łęgi w oddziale nr 32 i 33 stanowią trwale podmokłe siedliska, gdzie woda sączy się z podskórnych źródeł praktycznie cały rok. Zbiorowisko wykształcone w takich warunkach związane jest z wodą płynącą, bijącą z podziemnych wysięków. Las łęgowy tworzy głównie olcha, która rośnie tu od lat, jest wiekowo zróżnicowana i odnawia się odroślowo. Oczka wodne, błotne płaty, fragmenty bagien i rozlewiska przeplatają się na całej powierzchni rezerwatu.

Mozaika mikrosiedlisk doskonale sprzyja różnorodności biologicznej w warstwie roślinności zielnej. Zasoby wodne rzeki zostało wykorzystane do małej retencji, połączenie cieków i zbiorników w jeden system sterowany przepustami piętrzącymi zostało zrealizowane w ramach dotowanego projektu środowiskowego. Doskonale wzmacnia różnorodność biologiczną ekosystemów wykazujących sezonową zmienność szaty roślinnej. Drzewostan zdominowany jest przez olchę czarną, na obrzeżach pojedynczo brzoza, jesion, świerk i klon. Do powierzchni rezerwatu włączono od strony południowej fragmenty sośniny w wieku 56 i 75 lat porastającej strome zbocza schodzące do poziomu bagna. W podszycie występują głównie bukiety leszczyny, warstwę zielną reprezentuje niecierpek pospolity. W otulinie drzewostany sztucznego pochodzenia, w dojrzewającej fazie rozwoju, poddane zabiegom pielęgnacyjnym.

To wszystko jest do obejrzenia z pozycji kajaku …

Bardzo ciekawa ofertą turystyczną jest spływ kajakowy Pałucką Pętlą Kajakową. Gąsawka, Struga Foluska, razem z innymi dopływami Noteci tworzą dorzecze Warty, głównej arterii wodnej Wielkopolski. Po Noteci i Wełnie, Gąsawka to najdłuższa rzeka Pałuk, na całej  długości płynąca niziną. Jej najbardziej charakterystyczną cechą jest połączenie i regulacja poziomu wód w  kilkunastu urokliwych jeziorach polodowcowych rynny gąsawsko - żnińskiej. 

Najciekawsze miejsca i atrakcje na szlaku:    

• jezioro Oćwieka - pięknie położone wśród lasów, powierzchnia 150 ha, głębokość 49 m, najgłębsze jezioro na Pałukach, trzecie w Wielkopolsce,    
• jezioro Gąsawskie, powierzchnia 108 ha, głębokość 11 m,    
• miejscowość Gąsawa - 1,5 tys. mieszkańców, siedziba gminy, znana ze zjazdu książąt w 1227 roku (śmierć Leszka Białego), I-ligowy klub hokeja na trawie,    
• jezioro Biskupińskie - powierzchnia 115 ha, głębokość 14 m,   
• Biskupin, odkryty w 1933 roku, zrekonstruowana osada sprzed 2,5 tys. lat,    
• miejscowość Wenecja - położona  wśród jezior, ruiny zamku Diabła Weneckiego, Muzeum Kolejki Wąskotorowej,
• jezioro Weneckie - powierzchnia 151 ha, głębokość 18 m, nad jeziorem na Łysej Górze ośrodek wypoczynkowy,    
• jezioro Małe Żnińskie (Czaple) - powierzchnia 165 ha, głębokość 5,8 m, liczne stanowiska ptactwa wodnego, ostoja ciszy dla mieszkańców Żnina, nad jeziorem ośrodek campingowy PTTK; corocznie w lipcu rozgrywane zawody motorowodne, 
• Żnin - stolica Pałuk, 15 tys. mieszkańców, siedziba miasta i gminy, ośrodek przemysłu maszynowego i spożywczego, ośrodek usługowy i kulturalny,  
• jezioro Duże Żnińskie – niebezpieczne dla kajakarzy płynących środkiem ze względu na wysoką falę, największe jezioro Pałuk - 458 ha, głębokość 12 m,    
• jezioro Dobrylewskie - powierzchnia 50 ha, głębokość 7,5 m, do jeziora wpada niewielka rzeczka Rawka,    
• jezioro Sobiejuskie - powierzchnia 122 ha, głębokość 16 m, teren pomiędzy jeziorami Sobiejuskim i Dobrylewskim był niewielką wyspą o powierzchni 6 ha, w 1959 roku odkryto tu osiedle odpowiadające wiekowo Biskupina, 
• Rynarzewo n/Notecią - 1 tys. mieszkańców, tutaj kończy się Szlak Gąsawki, rzeczka kilkaset metrów dalej wpada do Noteci.

Cała Pałucka Pętla Kajakowa to szlak o średnim poziomie trudności, na wielu odcinkach mogą z niej korzystać początkujący. Największe trudności sprawiają liczne płycizny, głównie na Gąsawce i Strudze Foluskiej, gdzie trzeba przenosić sprzęt pływający. Na rekreacyjne pokonanie całej pętli potrzeba ok. 1 tygodnia. Gąsawka zapracowała na słowa podziwu za swą rolę w krajobrazie regionu, środowiskotwórcze znaczenie, rozliczne funkcje ekologiczne i turystyczne walory. Leśnicy o tym wiedzą, cicha woda brzegi rwie …

JP